Andreas Eschbach

Vorige week had ik een logje over mijn favoriete Duitse muziek, deze keer gaat het over mijn favoriete Duitse schrijver, Andreas Eschbach.

Wie nog nooit van Eschbach gehoord heeft, kent misschien de film Das Jesus Video. Deze film baseert op de eerste roman van Eschbach met de gelijknamige titel (Ned: Het Messias-mysterie). In dit verhaal wordt bij opgravingen in de Israelische woestijn een 2000 jaar oud menselijk overschot gevonden, dat in een buideltje de handleiding van een videocamera bij zich heeft. Het gaat om een camera die op het moment van opgraving nog niet op de markt is. De voor de hand liggende conclusie is, dat in de nabije toekomst tijdreizen worden uitgevonden, en dat iemand met een videocamera naar het verleden is gereisd (/gaat reizen) om daar sensationele opnames te maken. Een fascinerend avontuur begint waarbij een jonge man het opneemt tegen een businesstycoon in de jacht op de videocamera en de eventueel daarin aanwezig opnames van Jezus.

Andere boeken die ik van Eschbach heb gelezen zijn Ausgebrannt (De rijkdom van Saoud), Eine Billion Dollar (De erfenis van Fontanelli) en Der Nobelpreis (De Nobelprijs). In Ausgebrannt gaat het om het einde van het olie-tijdperk. In Arabie blijkt een groot olieveld voortijdig op zijn einde te lopen, en daardoor raakt het fragiele evenwicht van vraag en aanbod aan het wankelen. Er wordt weliswaar nog steeds veel olie opgegraven (/gepompt?), maar omdat de vraag het aanbod overstijgt, schieten de prijzen in de hoogte en al snel worden benzine en allerlei vormen van energie en produkten die op olie baseren (kunststof!) zo duur, dat veel mensen zich deze dingen niet meer kunnen veroorloven. Andreas Eschbach laat op overtuigende wijze zien hoe afhankelijk we met zijn allen zijn van de olie, hoe de huidige economie en politiek hoofdzakelijk draait om de vraag wie de controle heeft over deze belangrijkse grondstof, en wat er zou kunnen gebeuren als we ons niet op tijd voorbereiden op het einde van het olie-tijdperk.

In Eine Billion Dollar krijgt een jonge man, die op dat moment nog niet veel tot stand heeft gebracht in zijn leven, opeens bezoek van drie advocaten. De advocaten verwittigen hem ervan dat hij erfenaar erfgenaam is van een groot geldbedrag. Om hoeveel geld het gaat, vertellen ze niet meteen, omdat anders de schok te groot zou zijn. Een biljoen dollar, een miljoen maal een miljoen dollar, is namelijk zoveel geld dat je daarmee zo machtig bent als een middelgrote industrie-staat. Het gigantische bedrag vindt zijn oorsprong 500 jaar geleden, toen een voorvader van de hoofdpersoon een voor de toenmalige tijd ook al aanzienlijk bedrag van 300 Florin naliet. In zijn testament liet hij beschikken dat een advocaten-familie dit bedrag 500 jaar lang zou beheren. Met het geld werd niet gespeculeerd, het werd alleen op de bank gezet, waar er rente van getrokken werd. Daar een 'dood' bedrag niet onbeperkt lang op de bank kan staan, was de opgave van de advocaten het geld steeds weer op tijd van bank naar bank over te maken en te verdelen in kleinere, onopvallende bedragen. Het loon voor dit werk bestond uit een gedeelte van de rente.

In principe is dat werkelijk mogelijk. 300 Florin kwamen ongeveer overeen met 10.000 dollar. Bij een rente van 3,8% kom je na 500 jaar op 1,255 biljoen. (Berekening: 1,038 tot de macht 500, maal 10.000).

Als het tot de hoofdpersoon doordingt dat hij niet droomt, en dat hij met het geld mag doen wat hij wil, gaat hij eerst volledig uit zijn dak. Het eerste wat hij koopt is een oude jongensdroom: een Ferrari. Daarna komt een mooi huis, een gigantisch jacht en meer luxe-artikelen. Hij geeft het geld met scheppen uit, maar het wordt niet merkbaar minder. Gaandeweg wordt hem bewust dat hij met zoveel geld ook iets zinnigs kan doen voor de hele wereldbevolking. In tegenstelling tot regeringen van landen die evenveel geld hebben, is hij aan niemand gebonden en kan met het geld doen wat hij wil. Verschillende adviseurs dringen zich aan hem op waarvan we niet weten of ze goedwillend zijn. Hij bouwt een netwerk van bedrijven op met behulp van een van de adviseurs, zodat het bedrag nog verder groeit. Zo ver, dat hij uiteindelijk met het geld kan doen wat hij van plan is; de wereld wordt niet gered, maar hij wordt er wel een stuk beter op.

Een anekdote uit dit boek bracht zo een aha-erlebnis bij mij tot stand over het wezen van banken, dat ik het hier met jullie wil delen. Het gaat erover hoe een bank geld kan creeren uit het niets. Dat kunnen ze echt. Giraal geld is denk ik het Nederlandse begrip ervoor, en het werkt zo:

Stel je richt een bank op met een eigenkapitaal van 100.000 Euro. Dit bedrag leen je aan een ondernemer, die dit geld nodig heeft om zijn rekeningen te betalen. Omdat hij niet al het geld in een keer nodig heeft, stort hij het voorlopig op een girorekening bij de bank, bij jou dus. Je bezit nu als bank een 'werkkapitaal' (niet het officiele begrip) van weer 100.000 Euro. Het mooie is, dat je deze 100.000 Euro nu weer bijna in zijn geheel aan de volgende ondernemer mag uitlenen. 10 Procent van het geld moet je achterhouden als reserve om de eerste ondernemer te kunnen bedienen als deze geld nodig heeft, dat is wettelijk geregeld. 90.000 Euro kun je dus uitlenen aan ondernemer nummer twee. Je ontvangt nu als bank rente over 190.000 Euro! Niet alleen ontvang je die rente, in feite heb je ook 90.000 Euro in omloop gebracht die voorheen niet bestonden. Je hebt geld gecreeerd. Dit spelletje kan zich herhalen, wanneer ondernemer 2 zijn geld ook op een betaalrekening stort.

Ook als de ondernemer het geld bij een andere bank dan de jouwe op een rekening stort, blijft het principe hetzelfde. Doordat een bank met geld dat op een girorekening staat, nieuwe leningen kan uitschrijven, schept zij geld.

Als we het bovenstaande voorbeeld 10 maal herhalen, is er in totaal bijna 700.000 Euro in omloop waarvan de bank rente krijgt, en in de loop van het proces heeft zij bijna 600.000 Euro gecreeerd.

De conclusie van de protagonist: als banken niet bestonden, hadden ze uitgevonden moeten worden.

De verhalen van Andreas Eschbach zijn vergelijkbaar met die van Dan Brown (Het Bernini Mysterie en De Da Vinci Code) en Frank Schätzing (Der Schwarm, Ned. De Zwerm), maar de stijl is naar mijn smaak beter. Zowel bij Dan Brown als Frank Schätzing komen de personen niet tot leven, ze zijn twee-dimensionaal. Ik heb geen herkenningsgevoel, ik leer geen echte mensen kennen die handelen van uit begrijpelijke gevoelens. Ze beleven weliswaar zeer spannende avonturen, en je leert heel veel feiten over geschiedenis, kunst en wetenschap, maar de mensen blijven vaag, schemerachtig, levenloos.

De mensen bij Andreas Eschbach zijn er een stuk beter aan toe. Het is weliswaar geen hoogstaande literatuur, maar de karakters van de figuren, en de ontwikkeling van die karakters, spelen een rol in het verhaal, zijn realistisch en herkenbaar. Mooi is bijvoorbeeld in Das Jesus Video hoe we de business-tycoon op twee manieren leren kennen. Eerst vanuit het gezichtpunt van zijn opponenten: als oppermachtige figuur, barstend van dadendrang, hoog op de ladder als eigenaar van het op een na grootste media-bedrijf in de USA. In het volgend hoofdstuk leren we hem van binnen kennen: zijn media-bedrijf brengt geen winst op, een groot deel van zijn succes heeft hij te danken aan zijn uiterlijk, hij maakt zich zorgen dat hij zoveel geld uitgeeft.

De klap op de vuurpijl is de achtergrond van Andreas Eschbach, waar ik pas achter kwam nadat ik al twee boeken van hem had gelezen. Hij was in zijn vorige leven, voordat hij fulltime schrijver werd, software-ontwikkelaar! (Net als ik). Een tijd lang heeft hij daarna zijn eigen automatiseringsbedrijf gehad, en toen hij zoveel succes kreeg met het schrijven, heeft hij zich daar 100 procent op gericht.

Van mij krijgt hij 5 sterren.

(Op de Duitse Wikipedia vind je een veel uitgebreidere beschrijving, en hier worden ook alle boeken apart besproken.)