18 september 2011

Dagboek 1942-1945, Nederland Hongarije (3)

Hoofdstuk 3 - De Pijlkruisers

In september moest ik tegen mijn zin weer naar school; de mooie stad Budapest met al zijn verleidingen en baden boeide mij meer. Het belangrijkste wat ik daar leerde was het Hongaarse volkslied uit mijn hoofd op te zeggen, ontelbare coupletten met naar ik meen ieder acht regels. Ook wees men mij erop dat niet Amsterdam maar Den Haag de hoofdstad van Nederland is, want daar zetelt de regering. Nieuwsgierig keek ik op een atlas hoe Nederland vermeld werd. Daar stond „Nemét Alföld“, oftewel „Duitse Laagvlakte“.
„Is het waar dat de mensen daar op houten schoenen lopen?“ vroegen de leerlingen aan mij. „De boeren lopen op houten schoenen, klompen.“ trachtte ik duidelijk te maken. „Oh, dat is zeker omdat ze geen geld hebben om schoenen te kopen, hier lopen de boeren op laarzen!“
Een aardige herinnering die mij nog steeds bijblijft is dat we tijdens de winter 43-44 schaatsten op een dichtgevroren vijver in de romantische omgeving van het stadspark.
In Maart 1944 werd de Joodse direkteur van de school afgevoerd, en een maand later werd de school gesloten.
Inmiddels waren de Russen tot in het Karpatengebergte gevorderd en stonden aan de grenzen van Hongarije. De regent Horthy zag in dat de oorlog verloren was en capituleerde voor de Russen. De Duitsers accepteerden dit natuurlijk niet. Ongeveer in juni 1944 bezetten zij Hongarije, namen Horthy gevangen in de 'Burcht' en voerden hem af naar een kamp in Duitsland. De Hongaarse nazi-partij Nyilas (Pijlkruisers), met als aanvoerder Szálasi, nam de macht over en bezette alle regeringsgebouwen. Wat volgde was een waar schrikbewind. Razzia op razzia werd georganiseerd op de ongeveer tweehonderdduizend Joden van Budapest, en velen van hen werden al op straat neergeschoten of in elkaar geslagen.
Ter verduidelijking moet ik hierbij vermelden dat Hongarije op Polen na de meeste Joden telde in Europa, bijna een miljoen. Hiervan waren velen afstammeling van het uit de oudheid stammende Khazaarse koninkrijk in Zuidrusland. Dit had zich voltallig tot het Jodendom bekeerd en is omstreeks 1000 jaar na Chr. wegens oorlogen uit Rusland gevlucht, waarna zij zich in de driehoek Oekraïne, Polen en Noordoost-Hongarije gevestigd hebben. De Duitsers wisten dat deze mensen dus eigenlijk geen „echte“ Joden waren, maar zij maakten hiervoor geen uitzondering. Ik heb in Hongarije, misschien als gevolg van dit fenomeen, meerdere blonde Joden ontmoet.
Er werden twee getto's gevormd, een daarvan vlakbij ons huis in de Liszt Ferenz tér. Hierin werden voornamelijk overgebleven vrouwen en kinderen gestopt, ook mijn lieve tante Eszti. De meeste mannen en vrouwen had men afgevoerd via een zogenaamde dodenmars richting Oostenrijk en de vernietigingskampen. Wie door uitputting langs de weg neerviel, werd zonder pardon doodgeschoten. De Zweedse diplomaat Wallenberg heeft vele Joden aan de grens met Oostenrijk nog kunnen redden door ze onder bescherming van het Zweedse konsulaat te stellen. Ook huurde hij een blok woningen af in Budapest onder bescherming van het Zweedse konsulaat, maar na anderhalve maand stoorden de nazi's zich niet meer aan deze bescherming en sleepten de Joden daarvandaan weg.
Mijn vader had zich nu als hoofdbewoner van het huis in de Liszt Ferenz tér laten inschrijven. Ik keek verbaasd op toen er boven de voordeur een officiële aanduiding „Hier wonen geen Joden“ verscheen.
Steeds vaker loeiden de sirene's voor luchtalarm, meestal 's nachts. We daalden dan allemaal af naar de gemeenschappelijke kelder met een ijzeren toegangsdeur, die wij via een trap vanaf de binnenplaats bereikten. We zaten dan met alle bewoners van het gebouw op houten banken, en wachtten af totdat het luchtalarm weer op veilig overging.
Het was een keer in augustus. Ik liep op straat, plotseling schrok ik en stond stil. Mijn ogen verstarden, ze vielen op iets wat ik niet wilde geloven. Vlak voor mij, op een bank zoals je die op straat tegenkomt, zaten drie kinderen van ongeveer vier tot acht jaar, een moeder en een vader, allen van achteren door het hoofd geschoten. Ze waren als poppen rechtop tegen de leuning geplaatst. Een groot gerafeld karton stond erbij: „Dit waren Joden“ (Azok Zsidók voltak). Ik liep verder, kwam meerdere banken tegen met gezinnen in diverse samenstellingen, allen zittend als poppen rechtop gesteld tegen de leuning.
Er was een oploopje. Omstanders riepen „Waarom dragen jullie geen sterren?“. Midden in het gedrang stond een familie met kinderen. De Pijlkruisers, aangetrokken door het geschreeuw, kwamen eraan. Zij stelden de familie op een rij en ja, begonnen te schieten. De laatste, een meisje van een jaar of zeven, klampte zich huilend met een van angst doortrokken gezichtje vast aan een knie van een omstander, die haar van zich afschudde. Een Pijlkruiser greep haar vast en schoot haar door het hoofd.

9 opmerkingen:

  1. Zoveel invloed als deze periode op ons leven nu heeft zo weinig betekent dit voor onze jeugd nu.
    Toch worden er nog steeds oorlogen gevoerd en mensen vervolgd.
    Bezorgde groet

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Ik kan niet bevestigen of dit voor de jeugd geen betekenis meer heeft. Ondertussen is het waarschijnlijk zo lang geleden dat het voor de jeugd abstracte geschiedenis is. Tegelijk is het nog maar zo kort geleden dat de mensheid in de tussentijd onmogelijk zo veranderd kan zijn dat het niet vandaag of morgen precies zo kan gebeuren.

    Het is belangrijk om te weten waar mensen toe in staat zij zodra als ze tot de overtuiging zijn gekomen dat bepaalde medemensen geen gelijkwaardige mensen zijn. Hetzelfde geldt wat mij betreft voor dieren. Zodra als je in staat bent je medegevoel uit te schakelen ben je tot alle wreedheden in staat. En deze geschiedenis leert ons wat mij betreft dat dat bij iedereen het geval is.

    Nog een stap verder betekent dat dat je zeer op je hoede moet zijn wanneer je merkt dat iemand je zo een gedachte probeert aan te praten. (dieren hebben geen gevoel, Grieken zijn lui, Joden verdienen alleen maar geld met handel en kunnen geen behoorlijke beroepen uitoefenen, enzovoorts)

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Er gebeuren nu weer andere dingen, die toch hetzelfde zijn. In Hongarije worden nu interneringskampen voor zigeuners ingericht. Nederland zal wel niet achterblijven.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Wat ik me nu afvraag is wat dit met je vader gedaan heeft. Als je als kind zulde dingen ziet, hoe kijk je dan daarna naar de mensen om je heen?
    Marjan

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Wat hier uit naar voren komt is dat de wreedheid in Oost-Europa wellicht nog erger was dan bij ons. Hongarije was wel een heel slecht voorbeeld van wat er allemaal kon gebeuren met mensen die bij toeval tot een ander ras behoorden. Niets van doen met godsdienst of wat ook, gewoon pure waanzin. Opmerkelijk dat juist die Hongaren tijdens het communisme vaak zo liberaal bleken dat ze het tot een gewapende opstand brachten, met fatale gevolgen.....bloedige geschiedenis....maar prachtig verhaal!

    BeantwoordenVerwijderen
  6. En altijd maar weer de gedachte: ja, maar deze keer zal het zo'n vaart niet lopen. Zo erg zijn we niet. Maar op een gegeven moment wordt ergens een grens overschreden en als dan genoeg mensen het normaal vinden, dan wordt de drempel lager om ook mee te doen. De kunst is waarschijnlijk die grens niet uit het oog te verliezen en hem ook niet te verschuiven.

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Even een open deur intrappen: In de afgelopen tien jaar is de grens al een heel eind verschoven.

    BeantwoordenVerwijderen
  8. @Bob - Mij is altijd bijgebleven dat in het Duitsland van na de Nazi's in het oostelijk deel al heel snel de communistische gedachte van de DDR post kon vatten. Waar ook weer hele groepen werden onderdrukt. In heel Oost-Europa was men goed in het buitensluiten van hen die niet tot het ware geloof van de Partij te bekeren waren. Ik ben dus wars van elke doctrine of godsdienst die dit in zich heeft. Wie open en eerlijk met elkaar communiceert zal altijd zien dat deuren open staan en armen worden gevouwen om ruggen om zo de warmte van het welkom uit te stralen. Het wringt pas als mensen zich niet willen aanpassen aan simpele democratische beginselen en zichzelf isoleren van de rest. In elk tijdsgewricht zie je voorbeelden van wat er dan allemaal kan gebeuren. Toch is de wijze waarop antisemitisme post vatte, joden werden vermoord en nu nog steeds bedreigd door bepaalde groepen in de samenleving, wel uniek. Ik denk niet dat er veel verandering is gekomen wat betreft die haat. Slechts de daders zijn verschillend.

    BeantwoordenVerwijderen
  9. @Emigrant - Ik neem als peildatum 9/11 en in ons land zeker ook de wrede moord op Theo van Gogh. Toen daar mensen om stonden te juichen sloeg de stemming om. En omdat niemand excuses aanbood voor dat wangedrag is er idd een afstandelijker houding ontstaan t.a.v. hen die menen dat je dit kunt maken in een tolerante omgeving. De vrijheid van meningsuiting werd er aardig door verstoord. En angst is altijd een slechte raadgever...

    BeantwoordenVerwijderen