De voorlezer

Een kleine boekbespreking. De emigrant heeft er al een keer uitgebreid en zeer lovend over geschreven, en toen ik ontdekte dat mijn vriendin dat boek in de boekenkast heeft staan, ben ik er ook aan begonnen.
Ik heb het over De voorlezer van Bernhard Schlink. Het is geen dikke pil, dus ook voor de niet-geroutineerde lezers een poging waard. Het bijzondere aan dit boek is dat het op een persoonlijke, indringende, begrijpelijke, niet betweterige, niet intellectuele manier ingaat op de grote morele dilemma's van het leven die bijvoorbeeld in de nazi-tijd in Duitsland een grote rol spelen. Afgezien daarvan is het ook een boeiend liefdesverhaal over een student en een volwassen vrouw.

De morele vraagstukken die worden behandeld zijn bijvoorbeeld:
Hoe kan een mens zich laten meeslepen om mee te doen aan de gruweldaden van een systeem waar je als buitenstaander alleen maar met afschuw naar kunt kijken? Hoe komt het eigenlijk dat er zo veel mensen aan dit systeem hebben meegedaan? Waren al deze mensen gewoon slecht, dit antwoord is natuurlijk te simpel. Aan de hand van een persoon die in het normale leven (bijna) normaal functioneert wordt geschilderd hoe ogenschijnlijk onbelangrijke karaktereigenschappen en zwakheden ertoe bijdragen dat iemand in dit systeem meewerkt en bijvoorbeeld mensen selecteert die te zwak zijn om nog te werken en doorgestuurd worden om te worden vergast.

Met alle begrip en achtergrondinformatie blijft er altijd een punt aan te wijzen waarop een persoon had kunnen zeggen: hier doe ik niet meer aan mee. Ook al kost het me mijn baan, mijn aanzien, en mijn geld; ook al moet ik misschien in de gevangenis, aan dit soort praktijken doe ik niet meer mee. Ik denk dat het alleen de 'sterkere' mensen zijn die op zulke momenten een dergelijk besluit kunnen nemen. Veel mensen zijn echter niet clever genoeg om zich op de juiste manier te rechtvaardigen, hebben niet genoeg (wils-)kracht om tegen de autoriteiten in te gaan, hebben soms niet genoeg opleiding om zich op een fatsoenlijke manier te uiten, zijn gewoon te zwak.
Dit alles moet natuurlijk geen verontschuldigung zijn, maar inzicht verschaffen in de manier waarop een dergelijk systeem kan groeien. Als we niet willen begrijpen dat we misschien zelf ook vatbaar zijn in een zwak moment om ons te laten meeslepen, als we dat niet kunnen toegeven, dan lopen we gevaar dat we het niet zien gebeuren als het zover is.

Update:
Als ik over een film of boek vertel, lees ik pas daarna de andere kritieken of de stukken in de wikipedia, zodat ik mijn eigen mening niet teveel laat beinvloeden. Nu heb ik gelezen in de Wikipedia dat juist deze maand de verfilming van dit boek onder de titel The Reader in premiere is gegaan. In een van de hooofdrollen speelt Kate Winslet, en men houdt al rekening met Oscar-nominaties. De film komt pas in februari naar Duitsland, ik ben benieuwd.