31 maart 2011

Er is geen moraal meer

Ik heb mijn eerste boek van Juli Zeh doorgeworsteld, Spieltrieb (NL: Speeldrift). Kort samengevat: als je ongeveer tweederde van het boek weglaat, dan heb je een goed leesbaar, spannend, interessant en intelligent verhaal. Daar echter die tweederde nog wel in het boek staan, is het geheel een vermoeiende leesoefening geworden, overladen met veel te veel metaforen. Het probeert in oneindig veel variaties een filosofisch wereldbeeld op te dringen. Een wereldbeeld waar ik het vanaf de eerste bladzijde al niet mee eens was. Het feit dat veel alineas zo doorwrochten waren dat ze gewoon boven mijn pet gingen heeft ook niet geholpen. (Sommige boeken moet je waarschijnlijk in je eigen taal lezen, hoewel ik bij Dostojewski, ook in het Duits, veel minder problemen had.)

Heel kort het verhaal: een super-intelligent verveeld en eenzaam meisje laat zich door een charismatische welbespraakte jongen meeslepen in een "spel" waarbij een van de leraren op een sexuele manier gechanteerd wordt.

Volgens dit boek heeft de jeugd van tegenwoordig geen moraal meer. De jeugd van tegenwoordig weet op hun 15e al alles over oorlog, verkrachting, sex, porno, misdaad en geweld. De jeugd van tegenwoordig maakt dagelijks mee dat hele landen zich a-moreel gedragen, bijvoorbeeld doordat ze oorlogen voeren die met schijnheilige redenen goedgepraat worden, dat mensen gemarteld en bestraft worden terwijl ze onschuldig zijn. Das Internet und das kommerzielle Fernsehen lässt grüßen. Daardoor staat de huidige generatie mijlenver van de onze af en kijkt ons medelijdend aan als we het hebben over trouw, eerlijkheid en rechtvaardigheid. Zij doorziet dat alle belangrijke beslissingen genomen worden op grond van lafheid, eigenbelang en domheid. De democratie is oud en versleten. Wetten zijn gebaseerd op waardevoorstellingen die niet meer geldig zijn. Het enige waar de moderne mens zich nog mee bezig kan houden is een SPEL te spelen. Een spel waarbij de spelregels kunnen bestaan uit de wetten uit het wetboek van strafrecht, maar dat is niet meer dan een afspraak. Je had evengoed andere regels kunnen bedenken.

Wat een bullshit! Hier wordt op een kunstmatige manier geprobeerd de huidige generatie een gezicht te geven. De mensheid heeft al sinds duizenden jaren morele waarden, en hoewel ze af en toe op de achtergrond gedrongen worden, is de moderne jeugd niet nihilistischer dan welke andere jeugd ook. Zoals we weten klaagde de goede oude Socrates al over de "jeugd van tegenwoordig" die geen manieren heeft en respectloos is tegenover hun ouders. Er is niets nieuws onder de zon.

Misschien probeert Juli Zeh ons alleen maar te waarschuwen voor wat er zou gebeuren wanneer de algemene moraal zich werkelijk in deze richting zou bewegen. In dat geval is het een loffelijk streven. Maar zo komt het niet over. Het boek is pathetisch en hoogdravend. Zelfs de rechterin die aan het begin en aan het eind van het boek optreedt, en die geintroduceerd wordt als de "kalte Sophie" die zich niets wijs laat maken, laat zich overtuigen door de levensbeschouwingen van de hoofdpersoon. De schrijfster heeft overigens zelf rechten gestudeerd en op een gelijksoortig gymnasium gezeten in dezelfde stad als in het boek. Maar enige gelijkenis met nog levende echt bestaande personen is natuurlijk niet bedoeld en berust op puur toeval.

14 opmerkingen:

  1. Het onderwerp, mensen die uit verveling of hoogmoed een misdaas begaan, is niet nieuw. Het verhaal deed me meteen denken aan de film Bad Influence met Rob Lowe, het verhaal De verborgen Geschiedenis van Donna Tartt, en zelfs Schuld en Boete van Dostojewski.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Moraal. Hebben dieren een moraal?
    Nee.. volgens mij. Daar gelden de aloude evolutionaire natuurwetten: het recht van de sterktest, survival of the fittest.

    Sommige dieren hebben wel sociale verbanden, in roedels of groepen, waarbij binnen het roedel een zwak soort van hiërarchische groepsmoraal bestaat. Maar niet t.o.v. soortgenoten buiten het roedel, of andere dieren.
    Dezelfde mentaliteit zie je nog bij de mens in de zgn. stammencultuur.

    Ik denk dat de algemene moraal zich weer aan het terugbewegen is in de richting van de natuurwetten.

    Ik voeg aan het lijstje toe:
    Lord of the Flies van William Golding.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Vorige week heb ik dat boek gekocht, van Juli Zeh. Ik had het als E-book gekocht bij bol.com maar toen deed ik iets verkeerd en kon het niet overzetten op mijn E-reader (verkeerd wachtwoord of mailadres). Ik had nog meer boeken gekocht, allemaal onbruikbaar. Ben even genezen van e-books.
    Nu ik dit blog gelezen heb vind ik het al minder erg.
    Marjan

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Ken het boek niet. Maar weet wel dat moraal vroeger ook al werd aangeleerd hoor. En we waren echt niet achterlijk in die jaren. Ik wist alles cvan de Cubaanse revolutie, Oost-Europa, de Cubacrisis, Korea en later Vietnam. De Bezetting, serie van Lou de Jong vertelde me alles over de Bezetting en de jodenjacht door de Nazi's en de VARA stond nog voor de arbeiders klaar om die te helpen aan een tientje per maand meer. Op school kregen we gedegen onderwijs, met de tien geboden als uitgangspunt En dus hielden we ons aan de regels die passen bij een fatsoenlijk mens. En opgegroeid met werken voor de kost en sparen voor wat je wilt kopen. Is daar iets mis mee? Nee, je verfijnt op latere leeftijd gewoon je leven, krijgt meer ervaring, kennis ook. En zo onderscheidt je vanzelf goed en slecht, leuk en niet leuk...

    BeantwoordenVerwijderen
  5. @Coco: Of dieren een moraal hebben.. Dan moet je eerst moraal gaan definieren. 'Hogere' dieren hebben meer moraal dan bijvoorbeeld wormen vind ik. Moraal is waarschijnlijk een eigenschap die het overleven van de groep bevordert, en versterkt op die manier zich zelf.

    BeantwoordenVerwijderen
  6. @Marjan: Daar moet toch nog iets aan te doen zijn? Of ben je het password helemaal kwijt? Wat voor een E-reader heb je?

    BeantwoordenVerwijderen
  7. @Leo: Er is natuurlijk wel een verschil in de moraal tussen 50 jaar geleden en nu. Maar zo erg als Juli ons wil doen geloven is het niet. Volgens mij is de moraal aangeboren en krijg je die er nooit helemaal uit.

    BeantwoordenVerwijderen
  8. @Bob - Natuurlijk krijg je wel iets met de genen mee. Maar ik ben opgevoed met de katholieke moraal en dat raak je toch lastiger kwijt dan je zou wensen soms. Ook al twijfel je nog zo aan het bestaan van....die tien geboden zitten er wel ingeramd, net als de wetten van de kathechismus. En dat zorgt toch voor een moraal niet je best als bijna nurgelijke netjes zou kunnen beschrijven. Past bij de opvoeding, de afkomst. Maar je wordt er nooit een revolutionair door, hoe je ook je best doet om die moraal aan te leren..

    BeantwoordenVerwijderen
  9. Weer te snel getikt; die je het best als bijna burgerlijk netjes zou kunnen beschrijven,.....excuus!

    BeantwoordenVerwijderen
  10. @Bob, ik denk dat een deel van de menselijke moraal (trouw, eerlijkheid en rechtvaardigheid, etc.) bij dieren ook voorkomt en daarom bij de mens ook is aangeboren.
    Allereerst natuurlijk tbv de voortplanting; voor het nageslacht en de familie en ook voor het roedel. De rest van de hogere menselijke moraal is aangeleerd, denk ik, en nog niet verankerd in het DNA en die kun je daarom weer snel kwijt raken.

    Jezus revolutionaire filosofie: "Heb uw vijanden lief als uzelf" is nog te veel te vers om reeds in het DNA opgenomen te zijn.

    Er is ook een leuke discussie op het moment over "De vrij wil" en of de mens die bezit.

    BeantwoordenVerwijderen
  11. Die verschillen tussen vroeger en nu zie ik niet zo. Mogelijk is het door alle informatie een paar jaar opgeschoven. Maar zo rond mijn 16de had ik 37 jaar terug ook al begrepen dat de volwssenen een bende van de aarde gemaakt hadden. Op allerlei gebied; oorlog, milieu, ouderen laten zitten en noem maar op. Ik wilde daarom niet volwassen worden, leek me goed fout.

    Je kwam er toen achter door radio en televisie waarbij ik naar veel wereldomroepen luisterde, omdat ik de Nederlandse die gekoppeld was aan de Britse niet vertrouwde. Maar ook gewoon om te zien hoe hypocriet mensen in je omgeving waren.

    Er waren er meer van mijn leeftijd die dat in meer op mindere mate hadden. Er waren er ook die het helemaal niets interesseerde en puur voor de eigen oppervlakkigheid gingen als hoe kom ik in de groep over.

    En ook dat is volgens mij niet veranderd. Je kan wel heel veel informatie vergaren, maar doe je dat ook?

    Als ik om me heen kijk vind ik het op dit moment erg meevallen. Strooi een zakoek en een jeugdige zal je er netjes op attent maken.

    Maar als diezelde jeugdige in een groepje van 5 met onderlinge concurrentiestrijd om de stoerste zit, dan kan je daar als eenling veel last van hebben. Die willen herrieschoppen en vroeger was dat niet minder.

    BeantwoordenVerwijderen
  12. Wat Xiwel zegt. Waarschijnlijk denk je als volwassene vaak dat de jeugd zoveel anders is omdat je zelf zo veranderd bent. Ik ben tenminste veranderd. Als kind interesseerde mij de problemen "in de wereld" überhaupt niet. Dat was ver weg, in Nederland was het goed toeven.

    BeantwoordenVerwijderen
  13. Fijn dat er iemand durft te zeggen dat het een worsteling is, dit boek met al zijn uitgebreide, overbodige zinnen. Ik lees alleen maar positieve berichten en ben het daar niet mee eens. Van het ware 'minder=meer' heeft Julie Zeh nog nooit gehoord. Andersom geldt absoluut voor dit boek: al dat 'meer' maakt het beduidend minder!

    BeantwoordenVerwijderen
  14. De schrijfster werd mij dringend aan bevolen door een (Duitse) (jonge) kennis die dolenthousiast was over "De ontdekking van de hemel" van Harry Mulisch. Toen had ik het eigenlijk al moeten weten.

    BeantwoordenVerwijderen