21 januari 2011

De vloek van de zelfkennis

Vandaag een tekst in het kader van de digitale divan. Je bent dus gewaarschuwd.

Ik heb een probleem. Hoe ouder ik word, des te beter ken ik mezelf. De sterke punten kende ik al, en nu worden de zwakke punten steeds duidelijker. Ik luister af en toe naar kritiek, en soms denk ik er zelfs serieus over na of er een vleugje waarheid in die kritiek zit.

Als kind wist ik zeker dat ik zeer intelligent was. Als puber wist ik dat ik een getalenteerd musicus was. Als beginnende autorijder was het mij duidelijk dat ik minimaal tot de beste 5% autorijders hoorde. Mijn halve leven was ik er van overtuigd dat ik aardig en niet egoistisch was, en dat het de natuurlijkste zaak van de wereld was dat mensen mij zouden moeten mogen. Het grootste gedeelte van mijn beroepsleven wist ik dat ik erg goed was in mijn vak en dat de fouten die ik maakte te verwaarlozen waren.

Deze vorm van zelfoverschatting en optimisme heeft een paar reusachtige voordelen:
- Als er een moeilijke taak voor je ligt, dan is de kans van slagen groter.
- Je maakt je geen zorgen dat dingen je niet gaan lukken. Niet echt.
- Je maakt je ook geen zorgen over de mening van anderen over jou. Iemand die zo goed gelukt is als jij, daar kan toch niemand slecht over denken?

Ondertussen kan ik binnen een paar minuten beoordelen of iemand meer in zijn hersenpan heeft dan ik. Ik heb zoveel fouten gemaakt bij het autorijden, dat ik bijna nederig geworden ben. Ik ben gezakt voor het toelatingsexamen op het conservatorium. Ik heb geleerd dat er mensen zijn die mij niet uit kunnen staan, die mij arrogant vinden, achterbaks en egoistisch. In mijn beroep ben ik niet slecht, maar er zijn betere.


Nou mooi toch? Zelfkennis is toch waar we naar streven? Als je vraagt wat jonge mensen willen, dan vertellen ze vaak dat ze zichzelf willen ontdekken. Welnu jongelui, ik heb nieuws voor jullie: je bent niet zo interessant als je denkt. Wat heeft al die zelfkennis mij gebracht?

Het lukt me nog steeds wel om moeilijke opgaven op te lossen, maar tegenwoordig heb ik daarbij altijd het knagende gevoel, nee de wetenschap, dat het ook heel goed NIET zou kunnen lukken, als ik bijvoorbeeld een tijdje de concentratie laat verslappen of de motivatie uit het oog verlies, of als ik het gewoon niet kan en mezelf te zeer overschat heb.

Ik ben me er voortdurend van bewust dat andere mensen mijn fouten ook zien. Dit wordt steeds erger. Bij iedere rare beweging die ik bij het autorijden maak, bij iedere onbedachte opmerking die ik de ruimte inslinger, bij elke niet gerechtvaardige woede-uitval ben ik me er binnen seconden van bewust hoe dit bij andere mensen overkomt. En als die andere mensen net zo onbezonnen over mij oordelen als ik zelf over anderen, dan blijft er niet veel van mijn beeld over. Zodoende word ik self-conscious; bewust van mijzelf. Dat wordt weleens vertaald met verlegenheid, maar dat is niet hetzelfde. Bij verlegenheid werkt die bewustheid verlammend. Bij mij werkt het op mijn zenuwen. En die zenuwen werken zich psychosomatisch uit op verschillende lichaamsdelen.

Ik zal meer vergevingsgezind zijn in mijn oordeel over anderen, en dan hopen dat die anderen ook zo mild zijn. Vanavond was ik bij een bijeenkomst waar verteld werd dat het bij de opvoeding belangrijk is dat kinderen fouten MOGEN maken. Dat geldt niet alleen voor kinderen, maar ook voor alle andere mensen om mij heen. Jullie mogen dus van nu af aan allemaal fouten maken. Als je het maar niet overdrijft.

15 opmerkingen:

  1. Ik doe altijd al vanalles vaud.

    Rob A.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Een prachtige constatering. Vele mensen met jou gaan door dezelfde wonderlijke zelfkritiek en weten dan dat ze ouder worden en soms ook wat wijzer. In het geval van de unieke en zelf toebedachte talenten een frustrerende constatering soms. Wat ik zelf heb mogen ervaren is dat ik weliswaar niet zoveel heb ingeleverd aan zelfrespect, wat wil je ook als je zo uniek bent als ik, maar dat ik toch in mijn leven heel wat inschattingsfouten heb gemaakt waar het andere mensen betrof. En dat ik niet in staat blijk, zelfs in al mijn wijsheid..., eerder gemaakte fouten op dit punt te verbeteren. Wat mooi en aardig lijkt, wil dat in de praktijk vaak niet zijn. Dat valt tegen, tekent de ziel, maar leert me weinig bij. Terwijl ik juist op allerlei andere niveaus het gevoel heb dat ik als een spons informatie en kennis blijf opzuigen. De kerven in de ziel komen dus vooral door die andere mensen, wat minder door mijn eigen gedrag, of zou het toch andersom zijn? Ik ben er nog niet achter...komt wel als ik iets ouder ben...

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Alleen Leo kan eigen fouten bedenken die eigenlijk fouten van de anderen zijn ;-)

    Ja nee, natuurlijk zijn er ook mensen die niet door die (hormonale?) fase van super-ego gaan, en van het begin af aan een realistische kijk op zichzelf hebben.

    En mensen die er tot het einde in blijven. Die hebben meer zielsrust.

    Met het inschatten van mensen heb ik nooit grote teleurstellingen beleefd. Eerder meevallers. Natuurlijk ben ik ook wel eens bedrogen, maar dan door mensen die ik op dat moment nauwelijks kende. Als zelfstandig ondernemer speelt het inschatten van anderen (zakenpartners) natuurlijk ook een grotere rol bij jou.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Ja zeg, jij was toch SuperBob?

    Dat je steeds vaker beseft dat een ander meer in zijn/haar hersenpan heeft dan jij lijkt me alleen maar gezond en normaal.
    Ik heb ook wel eens de illusie (gehad) de enige verstandige/intelligente persoon in een wijde omtrek te zijn. Ik voel me op zo'n moment dan lekker superieur en dat is best eventjes leuk maar het geeft ook een eenzaam en machteloos gevoel.

    Dat je er lichamelijk last van krijgt lijkt me niet goed. Daar moet je iets aan doen.
    Marjan

    Marjan

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Volgens mij doe ik er iets aan, zie de laatste alinea.

    De lichamelijke gevolgen kan ik niet beinvloeden, maar wel de psychische trigger. Ik denk dat als ik ophoud andere mensen zo streng te beoordelen, dat ik dan automatisch van het gevoel afkom dat anderen mij zo beoordelen.

    "Trek het je niet zo aan" is makkelijker gezegd dan gedaan.

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Mooi Blog weer Bob, en er heel veel over te zeggen natuurlik, maar ik hou het kort want anders krijg je weer zo'n verhaal zonder eind waar ik zelf niets meer van snap ;)
    Maar ik denk het kort te houden door te zeggen dat hoe meer je jezelf aan een ander spiegel je jezelf leert kennen en ook de ander. Zelfkritiek en zelf kennis maakt dat je mild naar de ander toe. En wees blij dat je fouten mag maken. Zelfs moét maken want daardoor leer je.
    Wie geen geen fout bij zichzelf erkent wordt een onmens om mee om te gaan.
    Van kinderen kunnen we het hebben, maar ook volwassenen maken fouten... kijk in de spiegel en whalaaaa... je vergeeft elkaar de fout, leer er van en maak vervolgens dezelfde fout..;)) Totdat... en dan ga je op naar de volgende fout.. het maakt mensen echt.
    Ik ga binnenkort weeer een gevangenen bezoeken die de fout in is gegaan en die moet een paar jaar zitten...
    Toch wil ik met zo/n man spiegelen.. naast hem zitten omdat ik niet beter ben dan hij.

    Zie jewel.. nu heb ik toch weer teveel gezegd en nog niets ....grrrrrrr

    BeantwoordenVerwijderen
  7. @Tham:
    "Zelfkritiek en zelf kennis maakt (dat) je mild naar de ander toe."
    -> Dat is mijn hele verhaal in een notedop!

    "en dan ga je op naar de volgende fout"
    -> Oh, ik dacht dat ik op een gegeven moment alles weet en dan geen fouten meer maak ;-)

    Het zou interessant zijn als je eens een blog schrijft over je gewaarwordingen bij het bezoeken van zo'n gevangene. Eventueel anoniem en diegene moet natuurlijk toestemming geven. Zoiets is wel erg persoonlijk, maar ook vreselijk interessant.

    BeantwoordenVerwijderen
  8. 'Ik denk dat als ik ophoud andere mensen zo streng te beoordelen, dat ik dan automatisch van het gevoel afkom dat anderen mij zo beoordelen.'

    Ja, denk je? Ik hoop voor je dat het bij jou zo werkt. Bij mij nog niet echt.

    Simpel voorbeeld. Ik ben in de auto extreem tolerant naar mensen die fouten maken, de weg niet weten of klungelen met parkeren, ook omdat ik weet dat ik zelf ook niet altijd even snugger bezig ben.
    Als ik bijv. te laat ontdek dat ik verkeerd voorgesorteerd sta en in druk verkeer probeer me er tussen te wringen in de goede baan, dan ga ik er al van uit dat degene achter me gaat toeteren en hardop tegen zijn voorruit scheldt.
    Het lukt me wel om me daar weinig van aan te trekken.
    Marjan

    BeantwoordenVerwijderen
  9. Boeiend stukkie, Bob... waar ik werkelijk helemaal niets in te brengen heb.

    BeantwoordenVerwijderen
  10. @Bob - Het komt zeker ook in mijn geval door een wonderlijke neiging vooral met mensen ijn zee te gaan die op zijn minst soms ondeugend zijn. Opvallen, anders zijn dan ik zelf. Die me boeien, me iets nieuws bijbrengen. Die soms zelfs dominanter zijn dan ik zelf. En dat wil iets zeggen. Maar ook die laatste constatering is er een uit het leerboek soldaat, komt met de jaren...

    BeantwoordenVerwijderen
  11. @marjan
    en ik trek me dat zo aan dat ik niet meer durf te rijden.

    BeantwoordenVerwijderen
  12. @OZ: Nou is dat in Amsterdam een geval apart. Daar voelde ik me wel altijd op mijn gemak in de auto en op de fiets, waarschijnlijk omdat ik ben opgegroeid in die anarchistische verkeersomstandigheden.

    Wat wedererom niets is vergeleken met Parijs of Napels.

    In Amsterdam wordt je scheef aangekeken als je niet vlot genoeg rijdt, en het interesseert niet of je je daarbij aan de regels houdt. Hier in Duitsland zal je d.m.v. toeteren en afsnijden er op gewezen worden dat je je niet aan de regels hebt gehouden, zelfs als je daarmee de ander niet gehinderd hebt.

    BeantwoordenVerwijderen
  13. Ik vond Parijs en Italie heerlijk om auto te rijden. Niet zo'n gekeutel. Maar Duitsland is ook wel lekker.

    BeantwoordenVerwijderen
  14. @Bob - Diverse malen gereden in Parijs, vond het zalig. Gewoon gas er op en sturen. Wel de hand bij de claxon, dat hoort er bij. Nederlanders claimen iets te vaak een soort eigendomsrecht voor de straat waarover zij rijden. Logisch natuurlijk, we betalen ook een vracht om er overheen te mogen zoeven. En als van dat gezoef dan niets terecht komt omdat iemand anders je de pas afsnijdt ontstaat de wrevel. NL, Nur Links, zelfs de politieke voorkeur van velen kom je tegen in de rijstijl......

    BeantwoordenVerwijderen