23 augustus 2009

Het verstand komt als laatste aan de beurt

Als iemand ergens diep van overtuigd is, dan heeft dat niets met verstand te maken. De ratio komt als laatste aan de beurt, eerst zijn er de emoties en de instincten.

Als ik mijn collega probeer te overtuigen van de gevaren en milieu-effecten van snel rijden (heb ik hier gedaan), dan zal hij met honderd argumenten komen die de voordelen van snel rijden laten zien. De reden daarvoor is niet dat hij over al die voordelen heeft nagedacht, die tegen de nadelen heeft afgewogen, en toen besloten heeft dat snel rijden wel door de beugel kan. Nee, hij vindt snel rijden gewoon leuk, hij beleeft een kick, hij probeert continu zijn rijstijl te verbeteren. Dit zijn gevoelens die bij hem leven en hem ervan overtuigen dat wat hij doet, goed is. Daarna, als hij erop aangesproken wordt, bedenkt hij de argumenten die in een discussie de voordelen van zijn standpunt tonen, en zo mensen zouden kunnen overtuigen die een meer ambivalente mening hebben over dat onderwerp.

Als een vleeseter en een overtuigde vegetarier tegenover elkaar staan, dan kunnen ze in alle ewigheid met elkaar discussieren over de voor- en nadelen van hun standpunten, maar nooit en te nimmer zal de een de ander ertoe kunnen aanzetten zijn mening te veranderen. De reden is dat hun mening niet baseert op verstandelijke overwegingen, maar op de gevoelsmatige overtuiging dat een dierenleven het wel of niet waard is geofferd te worden voor het genoegen van een maaltijd. Als ik een jager ervan probeer te overtuigen dat een dierenleven teveel waard is om te offeren voor het doel dat op dat moment speelt, dan kunnen we tegen elkaar praten tot we een ons wegen, de dieperliggende emotionele beoordeling is de ware reden voor ons standpunt, niet de argumenten over de voor- en nadelen. De jager beleeft plezier aan zijn bezigheid, waarschijnlijk wordt een jachtinstinct bevredigd, en tegen dit gevoel kan geen argument op. Ik ben een zachtaardige persoon, ik vind het zielig en beleef geen plezier aan het echte jagen, en daarom zal ik mij nooit kunnen verplaatsen in mijn counterpart, en alle argumenten ketsen op dezelfde manier aan mij af.

De lijst van onderwerpen waar ik deze vaststelling op toe kan passen is lang. Een heel duidelijk voorbeeld is religie. Wat mij een tijd lang steeds weer verbaasde, is dat er zeer intellectuele en welbespraakte mensen zijn die diep gelovig zijn. Terwijl er toch überhaupt geen bewijzen zijn voor een bovennatuurlijk wezen, en bovendien de verschillende openbaringen (bijbel, Koran, Talmud) van twijfelachtige natuur zijn, verhalen uit de tweede of derde hand, die soms ook nog eens baseren op oudere geschriften die in een nieuwe jasje zijn gestoken. Als je de bovenstaande stelling hierop toepast, dan valt opeens ook dit raadsel op zijn plaats. Een gelovig mens heeft de gevoelde overtuiging dat de wereld er niet zomaar toevallig is, dat er meer is dan je met de ogen kunt zien, dat er een wezen bestaat dat 'hoger' is dan wij. Dat alle schoonheid in de wereld niet gewoon door toevalligheden ontstaan is, maar dat iemand of iets daar achter steekt. Dat GEVOEL is in hem aanwezig, en daarom kun je hem nooit overtuigen van het tegendeel. Bij mij ontbreekt dit gevoel volkomen, en daarom beschouw ik deze vraag droog en met verstandelijke argumenten, zodat ik tot de conclusie kom dat de waarschijnlijkheid van het bestaan van een hoger wezen zo klein is, dat ik in alle rust kan aannemen dat het er niet is, en dat het beter is mijn leven op dat uitgangspunt te baseren.

Volgende week: waarom discussieren we dan eigenlijk nog?

15 opmerkingen:

  1. Hier zit ik in mijn element. Ik leef tussen Frankrijkgekken. Vrienden, familie, allemaal willen ze me maar naar Frankrijk lokken. Maar ik vind het daar niks. Ben er wel een paar maal geweest hoor, daar niet van, maar het trekt me niet meer. Nou ja, in de Franse films van Delon, Picoli en Schneider misschien, maar niet in het echt. Ik ben een Anglofiel en een Germanofiel. Kan het niet zo goed uitleggen, maar dat is gevoel. Net als ik 'geloof' in de technische kennis van de Tsjechen en de smaak van het daar gebrouwen bier. De schoonheid van de vrouwen, de warmte van de zon op Mars en de kans dat er ergens iets in het heelal leeft dat lijkt op ons mensen. Om daarmee in een klap een einde te maken aan al die archaische geloven en vooral hun fanatiekste volgelingen. En wat hard rijden betreft; het is voor ons Nederlanders echt een genoegen om eens helemaal uit je dak te kunnen gaan op het Oberhausen-plat na Arnhem. Omdat we hier in beperking leven op dat punt, gek gemaakt door de alles dominerende milieulobby die maar blijft beweren dat mijn auto oorzaak is van het smelten van de ijsbergen in Spitsbergen. Grootste uitstoot van gassen komt van de agrarische sector, de vleeseters (ik ook) en de industrie. Het totale verkeer is niet in staat om die cijfers te evenaren, zelfs niet plankgas......Maar dat is ook wat ik wil geloven natuurlijk....

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Emotie, gevoel, instinct, ja waarom is een mens religieus of niet religieus? Ik denk dat hij het leert, maar niet met zijn verstand. Een poging te begrijpen waarom ik niet religieus ben heb ik ooit in een Duitse blog onder woorden gebracht; nu ook hier.
    Word jij ook wel eens medelijdend aangekeken door religieuze mensen?

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Leo: Maar je mag niet denken dat buitenaards leven iets zou veranderen aan de religieuze gevoelens van de mensen. Net als de oerknal en de evolutie zullen er interpretaties komen die de nieuwe feiten in overeenstemming brengen met het geloof. Omdat je namelijk je religieuze gevoel niet kan uitschakelen.

    Feiten zijn lastige bijomstigheden die ons ervan weerhouden aan onze overtuiging vast te houden. Doet me denken aan een enquete uit de USA, waarin bleek dat mensen ook dan nog op dezelfde politieke partij zouden blijven stemmen, als er nieuwe feiten boven tafel zouden komen die de politiek ideeen tegenspreken.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. @Emigrant: Zo direkt heb ik dat nog niet meegemaakt. In het dagelijks leven discussieer ik ook niet over het feit of God wel of niet bestaat, omdat dat een zinlose discussie is. Elberry (zie mijn lijst van buitenlandse blogs), heeft mij er wel op gewezen dat in zijn kennissenkring er een duidelijke corellatie is tussen religie en poezie; mensen die niet religieus zijn, kunnen ook geen poezie waarderen. In mijn geval klopt dat inderdaad, poezie raakt mij bijna nooit, ik 'begrijp' het niet. Hoe is dat bij jullie?

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Mensen nemen het beste zaken (zonder overdenken) aan die bij hun eerder opgedane overtuiging passen. Een afwijkende mening wordt sneller weggezet als 'het zal wel' of 'men verteld en onderzoekt zoveel'.

    Goed voorbeeld is roken. Een roker zal de onderzoeken die roken als schadelijk aanduiden van de hand doen als 'het zal wel, daar is er weer een' en een onderzoek dat stelt dat roken niet schadelijk is zonder enige resevering omarmen met 'zie je nou wel, ik wist het!'. Voor overtuigde niet-rokers is het exact andersom.

    Zelf ben ik behoorlijk anti-kerkelijk (danwel anti-tempelig e.d.). Anti-religieus ben ik echter niet. Mijn probleem zit namelijk in de groepsvorming en het bij een groep horen, wat rare dingen met mensen doet. Kerkelijken gooi ik wat dat betreft op de hoop waar bij mij ook al de voetbalfans, de soapfans en de André Hazesfans liggen.

    Als het om religies gaat, dan koppel ik dat erg aan bemoeienis door buitenaards leven. Dit houdt voor mij dan ook niet direct in dat er met religie een hiernamaals bestaat of dat een hiernamaals zonder religie onmogelijk is. Bij de meeste mensen zitten er wel zware koppelingen tussen religie en een hiernamaals. Die koppelingen kunnen wel eens de belangrijkste oorzaak zijn van de verkrampte gedachtegangen over godsienst.

    In de boeken van de nakomelingen van Abraham (dus Bijbel, Koran en Torah) staan ook goede zaken, zoals het onrein zijn van varkensvlees. Ik ken echter maar weinig Christenen die om die reden het varkensvlees laten staan.

    Zelf eet ik wel vlees, maar erg weinig en zeker geen varkensvlees. Dat heeft weinig met mijn diervriendlijkheid te maken, maar meer met mijn gezondheid en met het milieu. Vooral zwaar vlees als rund- en varkensvlees is milieuvervuilender dan het autogebruik.

    Overigens is deze gang van zaken ook goed te betrekken op de EU-grondwet. Als de inwoners van een land (Frankrijk, Nederland en Ierland) tegen stemmen, dan moet er later opnieuw een stemming komen zodat zij gaan voor stemmen. Omgekeerd wordt er niet aan gedacht dat de voorstemmers als Luxemburg en vooral Spanje inmiddels wel eens anders zouden kunnen stemmen. Zeker nu de werkloosheid (door knoeiwerk van de EU) daar zo enorm hoog (18%) is.

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Poëzie houd ik wel van hoor, ben niet fanatiek, maar lees het wel. Alleen de modernste snap ik niet. Religie is niets voor mij.

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Ook ik zit op het puntje van mijn stoel bij dit onderwerp. Ik ben vooral benieuwd naar je betoog bij de vraag voor volgende week.

    Ik zie mezelf als een uitzondering trouwens. Bij mij komt eerst het verstand, ik ben een uitzonderlijk rationeel wezen als het gaat om overtuigingen. Gevoel speelt wel een grote rol maar dan als goede tweede.
    Als iemand anders een andere overtuiging heeft dan ik dan kan ik daar redelijk mee omgaan als het tegen mijn verstand in gaat maar minder goed wanneer het tegen mijn gevoel in gaat, net zoals jij met de jagers.
    Dat mensen geloven vanwege de schoonheid van de schepping daar kan ik een heel eind in mee gaan. Als het geloof ze inspireert om een goed mens te zijn en hun naasten lief te hebben dan vind ik dat (met mijn verstand) geen probleem.
    Wat ik me niet kan voorstellen is dat ik met een gelovige als geliefde zou kunnen samenleven.

    BeantwoordenVerwijderen
  8. @Marjan: Dat kan ik ook niet geloof ik (no pun intended), met een partner leven die gelovig is.

    Er zijn inderdaad mensen die bijna 100% rationeel zijn. Ik ken er denk ik twee of drie. En daarmee bedoel ik niet jou, daarvoor ken ik je niet goed genoeg. Wie zich aangesproken voelt mag het zeggen ;-)

    BeantwoordenVerwijderen
  9. Bijna 100 % rationeel dat ben ik niet, dat lijkt me bijna robotachtig.
    Ik ben er wel van overtuigd dat ik voorbij de 50 % kom en dat is al heel veel.
    De meeste mensen zitten daar ver onder. Dat is trouwens een gevoel, een beredeneerd gevoel, dat dan weer wel.

    BeantwoordenVerwijderen
  10. D66-er, humanist, bijna-vegetariër, poëzieliefhebber sinds ik kan lezen, realist, gevoelsmens, wikker en weger, ex-roker, anti-blogger, leesfreak, varkensfan, snelle-autofan, denker en doener, maar vooral muziekliefhebber. Peter Fox, Haus am See: zomerjuweeltje! Minstens drie maal daags Stadaffe en alles valt mee!

    BeantwoordenVerwijderen
  11. @Anti-blogger: Und am Ende der Straße steht ein Haus am See, ..., alle kommen vorbei ich brauch nie raus zu gehen..
    Peter Fox is zo cool dat zelfs de bloemen en de wurmen meedansen. Kijk maar.

    Voor de niet-Duitsers: Peter Fox is de zanger van de Berlijnse reggae-band 'Seeed', die op het moment solo gaat, en lekkere relaxte muziek maakt waar je niet stil bij kunt zitten.

    BeantwoordenVerwijderen
  12. Nou Rob, nu je het zegt. Bijna 100% is natuurlijk zomaar een kreet, maar ik vind jou wel rationeler dan de meeste mensen. Hier in Erfurt ken ik er ook zo een, en dat is ook een goede vriend. Het voordeel van 'zulke mensen' is dat ze heel eerlijk zijn.

    Anekdote: die vriend uit Erfurt wilde onlangs als verjaardagskado aan een vriendin een boek kado geven met de titel 'problemen bij vrouwen die ouder worden' of iets in die geest. Hij vroeg ons of we dat een goed idee vonden. Hij kon zich niet voorstellen dat de vriendin er aanstoot aan zou nemen, ze zou toch wel begrijpen dat het niet als een sneer bedoeld is?
    We hebben hem er van afgeraden.

    BeantwoordenVerwijderen
  13. @Bob - Peter Fox is met dat nummer Haus am See hier ook een grote geworden hoor...Ik was er een paar maanden geleden al gek op en heb dat hier nog geponeerd bij jou...Zal wel pure emotie zijn, maar dat nummer doet me wel iets...

    BeantwoordenVerwijderen
  14. @Leo: Ja, dat viel me nu ook op toen ik de commentaren doorstruinde bij de video op youtube, daar zitten veel Nederlanders tussen. (Dat is overigens niet aan te bevelen om de commentaren bij youtube te lezen, die zijn vaak van een vreselijk niveau.)

    BeantwoordenVerwijderen